Hộp số sàn MT Manual Transmission hay còn gọi là hộp số thường, hộp số truyền thống, đây là loại hộp số có tuổi đời lớn nhất còn được trang bị trên ô tô hiện nay, đi cùng với đó là cấu tạo đơn giản, giá thành rẻ và độ tin cậy cao. Loại hộp số này sử dụng ly hợp ma sát khô dạng đĩa để ngắt hoặc kết nối chuyển động từ động cơ xuống hộp số. Ly hợp này được điều khiển bởi người lái thông qua bàn đạp ly hợp (chân côn), khi muốn chuyển số, người lái đạp bàn đạp ly hợp để ngắt kết nối từ động cơ xuống hộp số nhằm giảm sự chênh lệch tốc độ giữa trục đầu vào và trục đầu ra của hộp dố, kết hợp với thao tác trên cần số theo sơ đồ có sẵn, qua đó đưa các bánh răng gài số (thông qua các liên kết cơ khí) đến được vị trí bánh răng ứng với số truyền tương ứng.
Cấu tạo của hộp số sàn ô tô thường gồm những bộ phận chính và cơ bản sau:
Vỏ và nắp hộp số: có tác dụng bao kín bảo vệ các bộ phận, chi tiết bên trong hộp số, bên cạnh đó đây cũng là bộ phận dùng để lắp các vòng bi đỡ trục hộp số, chứa dầu bôi trơn hộp số và cố định hộp số với khung xe. Bên ngoài hộp số (vỏ) còn có đầy đủ các nút xả, kiểm tra mức dầu, khoảng để lắp cơ cấu chuyển số. Có thể hình dung đây giống như là phần thân ô tô giúp che chở, bao bọc tất cả các chi tiết hệ thống và cả bạn ở trong xe.
Bộ phận quan trọng không thể thiếu tiếp theo chính là các bánh răng, đây cũng chính là bộ phận đảm nhiệm việc thay đổi tỉ số truyền (chuyển số) bằng cách ăn khớp với nhau và dựa vào các yếu tố như đường kính, số răng, kiểu răng,… để truyền lực và giúp thay đổi tốc độ theo ý muốn của tài xế.
Trục hộp số: các bánh răng truyền lực cần cố định tương thích mới có thể hoạt động, do đó trục hộp số đảm nhận khâu này. Các hộp số sàn thông thường sẽ gồm 3 trục là trục sơ cấp – trục thứ cấp – và trục trung cấp (còn gọi là trục trung gian hay trục số lùi), hoặc với hộp 2 trục là trục sơ cấp và trục thứ cấp.
Ổ bi: (có nhiều loại như ổ bi đũa, ổ bi cầu, ổ bi kim,…) là bộ phận giúp chuyển hóa ma sát trượt thành ma sát lăn làm cho các trục các bánh trăng hoạt động êm ái và mượt mà hơn, qua đó giúp giảm thiểu tiếng ồn sinh ra trong quá trình làm việc và giúp kéo dài tuổi thọ hộp số.
Bộ đồng tốc: đây là bộ phận giúp các bánh răng khi vào số có tốc độ đồng đều nhau, loại bỏ tình trạng va đập giữa các bánh răng và dễ dàng gài số một cách mượt mà, trơn tru, hạn chế tiếng động. Nguyên lý là nó khóa bánh răng thứ cấp vào trục thứ cấp, từ đó ngăn chặn được sự tuôn răng (hay trèo răng theo cách gọi của thợ).
Nguyên lý của hộp số sàn
Nguyên lý làm việc của hộp số sàn chính là dựa vào quá trình chuyển đổi tỉ số truyền giữa các bánh răng. Thông thường hộp số nào khi làm việc cũng bao gồm bánh răng chủ động và bánh răng bị động. Tốc độ quay sẽ phụ thuộc vào đường kính hoặc số răng, kiểu răng của mỗi bánh răng đó.
Hộp số sàn thông dụng phổ biến trên thị trường thường sử dụng 2 loại bánh răng cơ bản: bánh răng trụ răng thẳng và bánh răng trụ răng nghiêng.
Bánh răng trụ răng thẳng có đường sinh song song với đường tâm của trục bánh răng, chúng thường gây ra tiếng ồn do va đập cùng lúc do đó tuổi thọ thường không cao nên ít được sử dụng để làm bánh răng chủ động.
Đối với bánh răng trụ răng nghiêng thì có đường sinh nghiêng một góc nhất định so với đường tâm trục bánh răng, nên quá trình ăn khớp sẽ mượt hơn, ít gây ra tiếng động hơn, tuổi thọ cao hơn và hiệu suất truyền cũng tốt hơn. Do đó, nó thường được dùng cho các bánh răng chủ động chính hơn là các bánh răng khác.
Các vấn đề thường gặp đối với hộp số sàn ô tô
Không thể chuyển số
Đây là hiện tượng xảy ra chủ yếu ở hộp số sàn, khi hộp số bị cạn dầu, dầu chưa đủ độ đặc, gãy bể bánh răng gây hỏng khớp, hoặc chân côn chưa điều chỉnh phù hợp do đó mặc dù người lái đã ngắt côn hay ngay cả khi chuyển số từ “Mo” đến 1 cũng không được. Trường hợp này phải thay cả bộ hộp số mới cho xe là cách tốt nhất.
Trượt số
Lỗi này cực kỳ nguy hiểm cho người ngồi trên xe và tài xế vì rất dễ mất kiểm soát và gây ra tai nạn. Hiện tượng là cấp số sẽ bị nhảy (trượt) sang số khác mà mình không mong muốn khi chuyển số, có thể là do các ăn khớp bị hỏng, hoặc gài số không đúng cách. Khi gặp hiện tượng này, bạn cần nhanh chóng đưa xe đến trung tâm hoặc gara để được khắc phục kịp thời.
Côn không cắt
Đây là hiện tượng côn không được cắt mặc dù người lái đã đạp hết chân côn, các lá thép vẫn ma sát với bánh đà gây ra tiếng ồn và rung lắc nhưng không thể sang số. Tuy nhiên, trường hợp này bạn có thể tự xử lý bằng cách điều chỉnh lại chân côn và thử lại, nếu vẫn không được thì mới mang xe đến trung tâm sửa chữa.
Hiệu quả sang số kém (độ nhạy kém)
Hiện tượng xảy ra ở đây là khi bạn đã sang số và ga lớn, vòng tua máy tăng lên nhưng xe bạn vẫn ì ạch hay phản ứng chậm và tốc độ không phù hợp. Nguyên nhân là do các lá côn hay đĩa ma sát đã bị mòn khiến cho các bộ phận không còn linh hoạt, trơn tru như trước. Nếu cảm nhận được hiện tượng này bạn nên mang xe đến trung tâm để sửa chữa.
Hộp số bị ồn (có tiếng kêu và rung lắc)
Khi bạn cắt côn để chuyển số thì bạn sẽ nghe tiếng kêu “rít, két, lách cách, vo ve,…” mỗi dòng xe khác nhau có thể sẽ có những âm thanh khác nhau, một số trường hợp sẽ có sự rung lắc kèm theo gây khó chịu cho người lái mặc dù đã cắt hết côn. Lỗi này thường là do các lá côn bị mòn, dầu không đủ, biến chất hoặc ổ trục kém, các bánh răng bị hỏng làm cho ăn khớp và ma sát không còn mượt mà.
Xe ồn khi ở số “Mo”
Một lần nữa các tiếng kêu gây ồn và khó chịu cho người cầm lái, lần này lỗi nằm ở dầu hộp số đã bị có vấn đề, hoặc có thể do các ổ bi, các bánh răng ăn khớp đã quá mòn (gọi chung là lỗi cơ khí). Bạn nên đưa xe đi kiểm tra dầu hộp số để thay thế nếu cần hoặc kiểm tra các lỗi cơ khí bên trong và xem xét thay phụ kiện mới cho xe nhé.
Hộp số có mùi khét
Trong quá trình hoạt động nhất là khi chuyển số, khi nhiệt độ bên trong hộp số quá cao sẽ sản sinh ra mùi khét, điều này cho biết dầu hộp số đã có vấn đề do đó không đủ làm mát cho các chi tiết ma sát. Ngoài ra, nếu điều chỉnh chân côn không phù hợp sẽ làm tăng ma sát trong hộp số dẫn đến nhiệt nhiều hơn và dầu không đủ hoặc không kịp làm mát. Vì vậy để giải quyết tình trạng này bạn cần kiểm tra và thay dầu cho hộp số.
Rò rỉ dầu hộp số
So với những vấn đề trên thì rò rỉ dầu từ hộp số là triệu chứng dễ dàng được phát hiện nhất. Dầu hộp số là nguyên liệu tác động trực tiếp đến sự vận hành của hộp số và xe. Khi mức dầu hộp số quá thấp sẽ làm giảm hiệu quả bôi trơn và làm mát, các van dầu sẽ hoạt động thiếu chính xác hơn cả.
Nếu phát hiện dưới gầm xe có dầu rỉ ra thì hãy đem xe đi kiểm tra ngay. Bạn hãy chú ý rằng, dầu hộp số không hề bị tiêu hao trong quá trình hoạt động. Do đó, nếu phát hiện thấy xe bị thiếu dầu, chứng tỏ rằng nó đã bị rò rỉ ra ngoài. Hãy khắc phục nhanh chóng khi gặp hiện tượng này để đảm bảo sự an toàn cho động cơ xe.
Đèn báo kiểm tra động cơ hoặc đèn báo lái sáng
Đèn báo kiểm tra động cơ không chỉ báo lỗi cho riêng động cơ, mà nó cũng có thể đang cho bạn biết rằng bạn đang gặp vấn đề với bộ truyền động như: quá nhiệt, truyền động bị trượt, cảm biến tốc độ và nhiều vấn đề khác. Vậy nên, bạn hãy truy xuất các mã sự cố để xem hệ thống và mạch nào đang bị sự cố, điều đó có thể sẽ cung cấp cho bạn điểm khởi đầu cho các mối quan tâm.
Các nguyên nhân chính dẫn đến hộp số hay bị hỏng trong quá trình làm việc
Thông thường hộp số hay có các triệu chứng hư hỏng là do một trong các nguyên nhân chính sau đây:
✔ Sử dụng ô tô quá trọng tải vốn có của nó.
✔ Dầu hộp số ít hoặc quá nhiều, biến chất sau thời gian sử dụng mà không được thay mới. Hộp số không kín gây rò rỉ, thất thoát dầu.
✔ Hộp số được sử dụng chất lượng kém hoặc các chi tiết bên trong kém chất lượng.
✔ Đĩa ma sát, lá côn, bánh răng, ổ bi,… bị mòn, hỏng.
✔ Xe thường đi trên những chặng đường xấu, hoặc kẹt đường và phải rà côn, phanh gài giữ số nhiều.
✔ Chuyển số không đúng cách, không an toàn gây hỏng chi tiết cơ khí.
✔ Bảo dưỡng hộp số và những lưu ý khi chăm sóc hộp số ô tô
Trong quá trình sử dụng hộp số của bạn không thể tránh khỏi việc bị hư hỏng, do đó bài viết này chúng tôi sẽ gửi đến bạn đọc một số lưu ý để bảo dưỡng và chăm sóc cho hộp số của mình.
Thường xuyên kiểm tra dầu hộp số và kiểm tra chung hộp số định kì
Kiểm tra dầu hộp số cũng đơn giản như kiểm tra dầu động cơ, nên phải thực hiện thường xuyên. Nếu dầu ở mức thấp thì bạn cần kiểm tra lại xem có bị rò rỉ hay không, dầu nếu bình thường sẽ có màu đỏ, tươi màu sáng, trong không bị vẩn đục (dầu pha cafe theo cách gọi của thợ), do đó nếu thấy dầu bị đổi màu đục, sẫm hay có mùi hôi, mùi khét thì cần kiểm tra lại và thay dầu mới.
Sử dụng dầu hộp số có nguồn gốc uy tín, chất lượng và phù hợp sẽ giúp hộp số của bạn có tuổi thọ cao hơn, làm việc êm ái và cho hiệu quả tốt hơn cho dù chi phí cao hơn các loại khác thì bạn phải sáng suốt để tránh hậu quả và tốn tiền về sau.
Theo các chuyên gia, dầu hộp số nên được thay mỗi 50.000 km hoặc khi nào thấy dầu có vấn đề. Lưu ý khi thay dầu thì nhớ xả hết dầu cũ ra trước khi châm dầu mới và vệ sinh bên trong hộp số nếu cần thiết.
Ngoài việc kiểm tra và thay dầu, bạn cũng cần kiểm tra tổng quát cho hộp số định kì để phát hiện và sửa chữa kịp thời các hư hỏng có thể xảy ra.
Sử dụng an toàn và đúng cách hộp số
Khi chuyển số lùi hãy đảm bảo rằng xe đã dừng hẳn trước khi chuyển số. Vì nhiều người hay chuyển khi xe chưa hoàn toàn dừng hẳn, điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các bánh răng và ăn khớp gây hỏng hộp số rất nhanh.
Nếu xe bạn hay đi các cung đường đèo, dốc và đi liên tục thì hãy nhớ cho xe cũng như hộp số nghỉ ngơi thường xuyên để hộp số nguội bớt trước khi tiếp tục cuộc hành trình.
Ở các nước châu Âu vì thời tiết lạnh nên động cơ cần nóng lên trước khi di chuyển, điều đó cũng không ngoại lệ ở Việt Nam nhất là những tháng mùa đông, tuy nhiên thời gian làm nóng sẽ nhanh hơn vì thời tiết ở Việt Nam không quá lạnh như ở Châu Âu, điều này chắc chắn sẽ giúp hộp số cũng như xe của bạn hoạt động hiệu quả hơn.
Nếu xe của bạn không phải loại chuyên dụng để kéo thì hãy nên hạn chế vì điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các ăn khớp và chi tiết cơ khí, cũng như các vấn đề về nhiệt.
Một điều nữa cũng là điều mà chúng tôi cũng như các hãng muốn nhắn nhủ đến các bạn – những người cầm lái, hãy sử dụng hộp số cũng như ô tô của mình một cách an toàn, hiệu quả và đừng quên mang xe đi kiểm tra định kì thường xuyên nhé. Vì hộp số được cấu thành từ rất nhiều chi tiết nhỏ nhất là các bánh răng vô cùng phức tạp, do đó giải pháp tốt nhất khi hộp số có vấn đề và cần sửa chữa là bạn mang xe đến trung tâm sửa chữa để được tư vấn, bảo hành hoặc sửa chữa một cách tốt nhất.
Và đừng quá bất ngờ nếu khoản chi phí cao hơn bạn nghĩ bởi vì các chi tiết trong hộp số vô cùng phức tạp và đắt đỏ, ngoài ra nếu một trong số các chi tiết bên trong bị hỏng có thể bạn sẽ phải thay cả hộp số là điều đương nhiên nên hãy chuẩn bị tinh thần khi sửa chữa hộp số ô tô bạn nhé.
Chúc các bạn sẽ có thêm kiến thức về hộp số ô tô để chăm sóc thật tốt nó và an toàn trên những chuyến đi.
Nguồn tham khảo: oto.com, tinhte, aamco, mister transmission
Mong rằng những thông tin trên đây sẽ giúp bạn nắm bắt được “Cấu tạo hộp số sàn Manual Transmission, các vấn đề thường gặp và bảo dưỡng cơ bản”. Theo dõi trang news.ecocar.com.vn để đón đọc những thông tin xe hữu ích khác nhé!
