Giới thiệu
Trong một thế giới đầy rẫy những căng thẳng, nhịp sống hối hả, theo đuổi sự hoàn hảo không thực tế và sự đau khổ gây hại với sự giàu có về vật chất, có một lối sống cổ xưa của Nhật Bản có thể chính là thứ chúng ta cần ngay lúc này, để cứu chúng ta khỏi sự diệt vong hoàn toàn. Wabi-sabi là một triết lý tao nhã biểu thị một lối sống kết nối hơn—một lối sống, nơi chúng ta kết nối sâu sắc với thiên nhiên và do đó, kết nối tốt hơn với bản chất bên trong thực sự của mình.
Wabi-sabi là một khái niệm thúc đẩy chúng ta liên tục tìm kiếm vẻ đẹp trong sự không hoàn hảo và chấp nhận chu kỳ tự nhiên hơn của cuộc sống. Nó nhắc nhở chúng ta rằng mọi thứ bao gồm cả chúng ta và bản thân cuộc sống đều vô thường, không trọn vẹn và không hoàn hảo. Do đó, sự hoàn hảo là không thể và vô thường là con đường duy nhất.
Xét riêng lẻ, wabi và sabi là hai khái niệm riêng biệt:
● Wabi-sabi là một triết lý tao nhã biểu thị một cách sống kết nối hơn—một lối sống, nơi chúng ta kết nối sâu sắc với thiên nhiên, và do đó, kết nối tốt hơn với bản chất bên trong chân thực nhất của mình.
● Wabi-sabi là một khái niệm thúc đẩy chúng ta liên tục tìm kiếm vẻ đẹp trong sự không hoàn hảo và chấp nhận chu kỳ tự nhiên hơn của cuộc sống. Nó nhắc nhở chúng ta rằng mọi thứ bao gồm cả chúng ta và chính cuộc sống, đều vô thường, không hoàn thiện và không hoàn hảo. Do đó, sự hoàn hảo là không thể và vô thường là con đường duy nhất.
Cả hai khái niệm này cùng nhau tạo nên một triết lý bao quát để tiếp cận cuộc sống: Chấp nhận những gì đang có, sống trong khoảnh khắc hiện tại và trân trọng những giai đoạn đơn giản, thoáng qua của cuộc sống.
Có rất nhiều trí tuệ ẩn chứa trong chính kết cấu của triết lý lâu đời này. Sau đây là năm trong số những lời dạy của Wabi-sabi có thể giúp bạn thoát khỏi hoàn toàn những khó khăn trong cuộc sống hiện đại là phải tiến nhanh, phấn đấu vì sự hoàn hảo và theo đuổi những hình thức thành công vô cơ.
Cá nhân tôi rất thích các nguyên tắc của wabi-sabi, vì chúng thực sự giúp tôi có được sự điềm tĩnh và duyên dáng hơn trong cuộc sống hàng ngày.
Thông qua sự chấp nhận, bạn tìm thấy tự do; từ sự chấp nhận, bạn tìm thấy sự phát triển.
Dewa Sanzan là một dãy núi ít người biết đến ở miền bắc Nhật Bản. Từ thế kỷ thứ 8, đây là địa điểm hành hương linh thiêng của các nhà sư Yamabushi, những người tham gia vào các nghi lễ hàng năm để tìm kiếm sự tái sinh và giác ngộ cho tâm trí, cơ thể và tâm hồn của họ. Triết lý cốt lõi trong quá trình đào tạo của họ có thể được tóm tắt trong một từ, Uketamo, có nghĩa là “Tôi khiêm tốn chấp nhận với một trái tim rộng mở”.
Đây là cách nó hoạt động:
● Bạn sắp mất việc? Uketamo.
● Dự báo thời tiết đột nhiên chuyển sang mưa như trút nước và bây giờ bạn phải hủy sự kiện ngoài trời của mình? Uketamo.
● Bạn đã gặp một tai nạn rất ngớ ngẩn và bây giờ bạn bị gãy chân trái và phải bó bột trong tháng tới? Uketamo.
Uketamo có nghĩa là chấp nhận đến tận cùng. Yamabushi hiểu rằng bạn càng sớm chấp nhận mọi điều tốt xấu mà cuộc sống mang đến cho bạn, bạn sẽ càng cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Họ hiểu rằng chúng ta tìm thấy sự tự do của mình thông qua sự chấp nhận, và từ sự chấp nhận, chúng ta tìm thấy con đường phát triển của mình.
Tự do nào? Tự do để chấm dứt mọi hình thức đau khổ.
Phát triển nào? Cơ hội để học hỏi và mở rộng từ những đấu tranh của chính mình.
Bạn thấy đấy, chúng ta có xu hướng cho rằng Thiền là về việc sống trong trạng thái hạnh phúc và thanh thản vô tận, không lo lắng. Đây là một sự kiểm tra thực tế: không phải vậy.
Thiền là về cách bạn đối mặt với những thách thức và khó khăn mà cuộc sống mang đến cho bạn. Đó là về cách bạn đối phó với những thực tế không thể tránh khỏi của sự thất bại, đau buồn, lo lắng và cô đơn. Thiền nằm ở phản ứng của bạn. Bạn sẽ chấp nhận dòng chảy không hoàn hảo của cuộc sống chứ? Hay bạn sẽ chống lại nó? Bạn sẽ tìm thấy sự bình yên trong những gì ngay tại đây, ngay lúc này? Hay bạn sẽ phủ nhận nó và tiếp tục đấu tranh với nó?
Ý tưởng khá đơn giản: Khi bạn tiếp tục chống cự, bạn sẽ tiếp tục làm trầm trọng thêm nỗi đau khổ của mình.
Bài học đầu tiên của triết lý wabi-sabi là thực hành lòng biết ơn và chấp nhận. Không phải là từ bỏ. Mà là đầu hàng trước sức nặng của tình huống hiện tại và sau đó chủ động đóng vai trò quyết định điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Uketamo nhắc tôi nhớ đến điều mà những người theo chủ nghĩa khắc kỷ gọi là Amor Fati, tình yêu dành cho số phận. Và Wabi-sabi cũng rao giảng điều tương tự: Bạn sẽ tìm thấy sự bình yên và tự do, và bạn sẽ bước vào con đường phát triển, một khi bạn bắt đầu đầu hàng và đầu hàng dòng chảy không hoàn hảo của cuộc sống.
Mọi thứ trong cuộc sống, bao gồm cả bạn, đều ở trạng thái thay đổi không hoàn hảo, vì vậy hãy phấn đấu không phải để hoàn hảo mà là để xuất sắc
Nếu mọi thứ trong tự nhiên luôn thay đổi, thì không có gì có thể hoàn hảo tuyệt đối. Và vì sự hoàn hảo là trạng thái hoàn thiện, nên không có gì có thể hoàn hảo. Do đó, triết lý wabi-sabi dạy chúng ta rằng mọi thứ, bao gồm cả chúng ta và bản thân cuộc sống, đều vô thường, không hoàn thiện và không hoàn hảo.
Tuy nhiên, vấn đề là cách suy nghĩ sai lầm của chúng ta hiện đã làm mờ đi sự hiểu biết của chúng ta về bản chất thực sự của sự hoàn hảo.
Hãy mở từ điển đồng nghĩa và tìm kiếm các từ trái nghĩa với “hoàn hảo”, bạn sẽ tìm thấy những từ sau: Có khuyết điểm, tham nhũng, thấp kém, nghèo nàn, hạng hai, vụng về, hỏng hóc, sai, tệ… Trời ơi. Tất cả những điều tiêu cực này. Chẳng trách chúng ta lại trở nên ám ảnh với việc tìm kiếm sự hoàn hảo đến vậy
Chúng ta tạo ra một cơ thể hoàn hảo dựa trên những gì xã hội cho rằng nó phải trông như thế nào để vượt qua được bài kiểm tra về sự hoàn hảo đó. Chúng ta tìm kiếm con đường sự nghiệp hoàn hảo và người bạn đời hoàn hảo dựa trên định nghĩa của người khác về sự hoàn hảo đó. Và với tư cách là người sáng tạo, chúng ta trì hoãn đến vô tận trước khi phát hành tác phẩm nghệ thuật không hoàn hảo đó.
Năm 2020, thị trường chống lão hóa toàn cầu ước tính có giá trị khoảng 60 tỷ đô la Mỹ. Mọi người rất muốn trông trẻ hơn. Nhưng già đi không phải là chu kỳ tự nhiên của cuộc sống sao? Lão hóa theo thời gian không phải là một điều tuyệt vời sao?
Tất cả những điều này xảy ra vì chúng ta đã bị nhồi nhét vào câu chuyện sai lầm rằng chúng ta không đủ tốt. Và chúng ta đã chấp nhận quan điểm này thậm chí không phải của chính chúng ta. Chúng ta đã để nó định nghĩa chúng ta. Và bây giờ chúng ta theo đuổi ảo tưởng về sự hoàn hảo đó với suy nghĩ rằng nó sẽ khiến chúng ta cảm thấy xứng đáng và đủ tốt bên trong chính mình.
Nhưng đây là sự kiểm tra thực tế: Sự hoàn hảo không tồn tại vì sự không hoàn hảo là trạng thái tự nhiên của cuộc sống—bạn là toàn vẹn, toàn bộ con người bạn, như bạn vốn có.
Để xóa bỏ định kiến tiêu cực này về sự không hoàn hảo, trước tiên chúng ta cần hoàn toàn bác bỏ nó vì nó là “mặt đối lập” của cấu trúc hư cấu là sự hoàn hảo. Chúng ta cần viết một câu chuyện mới có nội dung: Sự không hoàn hảo không phải là sự thỏa hiệp; sự không hoàn hảo là cách duy nhất vì sự không hoàn hảo là bản chất thực sự của mọi thứ.
Bài học thứ hai của triết lý wabi-sabi rất đơn giản: Đừng phấn đấu vì sự hoàn hảo, mà hãy phấn đấu vì sự xuất sắc.
Nói cách khác, chỉ cần cố gắng hết sức để trở thành người tốt nhất mà bạn có thể.
Điều này phù hợp với một trong bốn thỏa thuận của Don Miguel Ruiz để đạt được sự tự do cá nhân. Trong mối quan hệ với đối tác của bạn, hãy cố gắng trở thành đối tác tốt nhất mà bạn có thể. Trong công việc sáng tạo của mình, hãy tìm kiếm sự thành thạo. Làm việc để cải thiện hình thức nghề của bạn mà không bao giờ mong đợi đạt được sự hoàn hảo tuyệt đối.
Mọi thứ trong cuộc sống, bao gồm cả bạn, đều ở trạng thái thay đổi không hoàn hảo. Thay đổi là hằng số duy nhất. Mọi thứ đều tạm thời và không có gì là hoàn thiện. Và đó là lý do tại sao sự hoàn hảo không tồn tại.
Trân trọng vẻ đẹp của mọi vật, đặc biệt là vẻ đẹp tuyệt vời ẩn giấu bên dưới bề mặt của những thứ dường như đã vỡ.
Một hình thức nghệ thuật cổ xưa bắt nguồn từ wabi-sabi, theo đó bạn vá những đồ vật bị vỡ bằng vàng, tạo cho chúng những “vết sẹo vàng”. Nó được gọi là Kintsugi.
Hãy nghĩ đến một chiếc bát hoặc ấm trà bị rơi xuống sàn. Bạn sẽ làm gì với nó? Rất có thể bạn sẽ nhặt những mảnh vỡ và vứt chúng đi. Nhưng không phải với Kintsugi. Ở đây, bạn ghép những mảnh gốm vỡ lại với nhau và dán chúng bằng vàng lỏng. Điều đó không khiến chúng trở nên không hoàn hảo, vĩnh viễn và không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, nhưng bằng cách nào đó, đẹp hơn sao?
Kintsugi nhắc nhở chúng ta rằng có vẻ đẹp tuyệt vời trong những thứ bị vỡ vì những vết sẹo kể một câu chuyện. Chúng thể hiện sự kiên cường, trí tuệ và khả năng phục hồi, có được theo thời gian. Tại sao phải che giấu những khiếm khuyết hoặc vết sẹo vàng này khi chúng ta phải tôn vinh chúng?
Ý tưởng ở đây rất đơn giản: Sẽ có nhiều lúc trong cuộc đời bạn cảm thấy tan vỡ. Sẽ có những sự kiện để lại cho bạn những vết sẹo về mặt cảm xúc hoặc thể chất. Đừng ẩn mình trong bóng tối của ánh nắng mặt trời của chính bạn. Đừng làm mờ đi ánh sáng của chính bạn bằng bóng tối của một đám mây. Thay vào đó, hãy để những vết sẹo đó được vẽ lại bằng vàng.
Hãy xem xét rằng những thất bại của bạn ở đó để dạy bạn cách không làm những điều đó, những sai lầm của bạn ở đó để dạy bạn tầm quan trọng của sự tha thứ và những nếp nhăn của bạn ở đó để nhắc nhở bạn về tiếng cười của bạn đã gây ra chúng.
Hãy bắt đầu chấp nhận khái niệm Kintsugi này—rằng những đồ vật bị hỏng không được che giấu, chúng phải được trưng bày một cách tự hào—và bạn sẽ dần nhận ra cách bạn đang làm tan biến hình ảnh hoàn hảo đó và thay thế nó bằng một khái niệm thiêng liêng mới về vẻ đẹp: Toàn bộ con người bạn.
Chậm rãi và đơn giản là cách duy nhất để cảm nhận niềm vui của việc sống.
Bạn có thể thắc mắc, nhưng làm sao bạn có thể nhìn thấy vẻ đẹp ẩn sâu bên dưới bề mặt? Làm sao bạn có thể tìm thấy vẻ đẹp trong cuộc sống hàng ngày khi mọi thứ dường như quá đen tối và ảm đạm?
Câu trả lời cho những câu hỏi đó nằm ở lời dạy thứ tư của triết lý: Hãy chậm lại và đơn giản hóa cuộc sống của bạn. Nếu không, bạn sẽ vội vã, đến đích và tự hỏi, “mục đích là gì?” Lời dạy này khá đơn giản, nhưng những hàm ý tức thời và lâu dài của nó lại rất sâu sắc.
Đây là lý do tại sao:
○ Chậm lại là liều thuốc giải cho việc sống vội vã. Chậm lại là điều giúp bạn trở thành một người biết quan sát hơn. Sau đó, giúp bạn trở nên tự nhận thức hơn. Tại sao? Bởi vì ngay khi bạn chậm lại, bạn bắt đầu tạo ra không gian để bạn dừng lại và suy ngẫm, để tự hỏi và đặt câu hỏi. Bạn tự nhiên trở nên hiện diện hơn. Bạn nghĩ tại sao hầu hết mọi người đều chạm đáy hoặc kiệt sức hoàn toàn trước khi cuối cùng nhận ra rằng cách sống của họ là không bền vững? Đó là vì họ di chuyển quá nhanh và không bao giờ chậm lại để tạo ra không gian tinh thần và cảm xúc để họ quan sát và phân tích hành vi tự phá hoại của mình.
○ Đơn giản hóa cuộc sống của bạn là thuốc giải cho cuộc sống phức tạp. Tại bất kỳ thời điểm nào, ngay khi bạn tìm cách thay đổi điều gì đó trong cuộc sống của mình, bạn sẽ nhận ra rằng bước đầu tiên không phải là hỏi “tôi cần thêm gì” mà là “tôi cần loại bỏ gì?” Khi bạn sắp chuyển đến một ngôi nhà mới, bạn sẽ vứt bỏ một số đồ cũ. Khi bạn lập ngân sách, bạn sẽ loại bỏ những khoản chi tiêu không cần thiết. Khi bạn bước vào một mối quan hệ mới, bạn tự hỏi, một số thói quen nào mà tôi cần từ bỏ để có thể nhường chỗ cho người này bước vào cuộc sống của mình. Dọn dẹp là một phần không thể thiếu của hành trình phát triển và thay đổi. Việc từ bỏ những gì không còn phục vụ bạn nữa chính là cách bạn tạo không gian cho những gì sẽ phục vụ.
Chậm rãi và đơn giản là cách duy nhất để cảm nhận niềm vui của việc được sống. Tại sao? Bởi vì chỉ khi làm như vậy, bạn mới cho phép bản thân hiện diện nhiều hơn và hòa hợp hơn với thế giới xung quanh. Chỉ khi làm như vậy, bạn mới đắm mình vào cấu trúc của vũ trụ này và trân trọng nó như chính nó: Niềm vui tưới hoa vào buổi sáng, niềm vui ngắm mặt trời lặn, niềm vui lắng nghe tiếng mưa nhẹ, niềm vui nướng bánh hoặc đọc sách dưới tán cây.
Vẻ đẹp được tìm thấy trong mọi thứ đang sống.
Và đó chính là bản chất của lời dạy thứ tư: Hãy chậm lại, đơn giản hóa cuộc sống và tập trung vào những gì thực sự quan trọng với bạn. Hãy trở nên có chủ đích hơn nếu bạn muốn trải nghiệm niềm vui của cuộc sống hàng ngày.
Hài lòng với chính xác nơi bạn đang ở với tất cả những gì bạn đang có, chính là hạnh phúc.
Xã hội hiện đại bị ám ảnh bởi việc tìm kiếm hạnh phúc. Thành thật mà nói, bản thân tôi cũng từng là nạn nhân của điều này. Tôi đã dành phần lớn thời gian trưởng thành của mình để theo đuổi điều lớn lao tiếp theo: Công việc lớn tiếp theo, công ty khởi nghiệp lớn tiếp theo, chuyển đến một quốc gia mới. Và mỗi lần tôi làm việc quá sức để đạt được nơi tôi nghĩ mình muốn, làn sóng trống rỗng này lại ập đến.
Làn sóng tuyệt vọng này chính là thứ mà nhà tâm lý học tích cực của Harvard, Tal Ben-Shahar, gọi là ngụy biện về sự xuất hiện, “ảo tưởng rằng một khi chúng ta đạt được, một khi chúng ta đạt được mục tiêu hoặc đến đích, chúng ta sẽ đạt được hạnh phúc lâu dài”. Nhưng tất nhiên, đó không phải là trường hợp, bởi vì việc đặt mục tiêu một cách cưỡng chế không dẫn đến hạnh phúc, mà nó dẫn đến một trò chơi bắt bóng vô nghĩa và căng thẳng.
Sự thật là, nỗi ám ảnh tìm kiếm hạnh phúc đã khiến chúng ta không nhận ra hạnh phúc thực sự là gì: Một cảm xúc.
Đó chỉ là một cảm xúc khác.
Chúng ta cảm thấy vui vẻ và không vui vẻ giống như cách chúng ta cảm thấy tức giận, buồn bã, sợ hãi hoặc phấn khích. Bạn không thể vui vẻ mọi lúc giống như cách bạn không thể phấn khích mọi lúc.
Vậy vấn đề của việc theo đuổi hạnh phúc là gì? Đầu tiên, nó sẽ luôn trốn tránh bạn. Và thứ hai, hầu như không thể luôn hạnh phúc.
Đây là nơi mà giáo lý wabi-sabi cuối cùng xuất hiện.
Trên một tảng đá tsukubai (bồn nước) thế kỷ 17 tại Đền Ryoanji ở Kyoto, có một dòng chữ cổ khắc bốn ký tự Trung Quốc. Đọc riêng lẻ, những ký tự này không có ý nghĩa gì. Nhưng khi kết hợp với các đường viền của quảng trường trung tâm, chúng có thể được đọc là “ware tada taru wo shiru”, có nghĩa là “Tôi chỉ biết nhiều” hoặc “Tôi chỉ biết sự hài lòng”.
Tôi chỉ biết sự hài lòng.
Điều đó không phải là quá mạnh mẽ sao?
Hài lòng với cảm xúc tức giận giống như cách bạn thường hài lòng với cảm xúc phấn khích. Để bằng lòng với trạng thái buồn bã cũng giống như cách bạn vô cùng bằng lòng với trạng thái hạnh phúc.
Nhưng sao không dịch một cách thơ mộng hơn cho dòng chữ khắc đó?
Thế còn, “người giàu có là người bằng lòng với con người mình hoặc những gì mình có.” Hoặc thế này: “Những gì tôi có là tất cả những gì tôi cần.”
Bạn thấy đấy, gốc rễ của mọi sự bất hạnh bắt nguồn từ việc không bằng lòng với nơi bạn đang ở và những gì bạn có. Thực sự đơn giản như vậy.
Gốc rễ của mọi sự bất hạnh bắt nguồn từ việc dành toàn bộ thời gian thức để hướng mắt ra tương lai xa xôi và nhìn ra bên ngoài cuộc sống của bạn, thay vì mở mắt ra với hiện tại và nhìn vào bên trong nó.
Bằng lòng với những gì bạn có và nơi bạn đang ở là biết ơn. Bằng lòng với những gì bạn có và nơi bạn đang ở, trong khi nỗ lực hướng tới những gì bạn muốn và hoàn toàn tin tưởng rằng bạn có thể đạt được điều đó, là có chủ đích. Và thông qua lòng biết ơn, ý định và hành động, bạn tìm thấy hạnh phúc.
Nhưng vẻ đẹp của tất cả những điều đó là gì? Nó quay trở lại với lời dạy wabi-sabi đầu tiên:
Chấp nhận là mãn nguyện và mãn nguyện là chấp nhận.
Giáo lý cốt lõi của triết lý Wabi-Sabi
Wabi-sabi là một triết lý tuyệt đẹp để đưa vào và thực hành trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Bảy nguyên tắc lạc quan được neo chặt trong đó.
Nhưng cốt lõi của nó, wabi-sabi nhắc nhở bạn rằng cuộc sống mong manh và tạm thời, nó cũng vô thường như bất kỳ thứ gì khác trong tự nhiên, vậy tại sao không cho phép bản thân được là chính mình?
Như Beth Kempton đã viết trong cuốn sách của mình, Wabi Sabi, Trí tuệ Nhật Bản cho cuộc sống hoàn hảo không hoàn hảo:
“Nói một cách đơn giản, wabi sabi cho phép bạn được là chính mình. Nó khuyến khích bạn làm hết sức mình nhưng không làm mình ốm khi theo đuổi mục tiêu hoàn hảo không thể đạt được. Nó nhẹ nhàng thúc đẩy bạn thư giãn, chậm lại và tận hưởng cuộc sống. Và nó cho bạn thấy rằng vẻ đẹp có thể được tìm thấy ở những nơi không ngờ tới nhất, biến mỗi ngày thành một cánh cửa dẫn đến niềm vui.”
Nguồn tham khảo: https://www.omaritani.com/, Sách: Wabi Sabi Nobuo Suzuki
